Wynalezienie lampy emitującej światło poprzez spalanie nafty wiąże się bezpośrednio z przeprowadzanymi w pierwszej połowie XIX w. pracami nad destylacją ropy naftowej, mającymi na celu uzyskanie wydajniejszego i tańszego paliwa. Pierwsza nafta wytworzona została z naturalnego asfaltu przez Abrahama Gesnera, który użył jej jako paliwo w lampach olejnych, jako pierwszy z ropy naftowej wydestylował ją na przełomie lat 1852/1853 (badając równocześnie jej właściwości) polski chemik Filip Walter. Odkrycie nafty zapoczątkowało długofalowy proces rozwoju przemysłu naftowego.

Pierwszą lampę naftową skonstruował we Lwowie w 1853 r. polski farmaceuta Ignacy Łukasiewicz. Prototyp stworzony został z pomocą blacharza Adama Bratkowskiego – lampa była masywna a jej zbiornik i kominek wykonane były z blachy oraz miki, które w okresie późniejszym zastąpiono szkłem.

Pierwsza lampa naftowa rozbłysła we lwowskiej aptece Piotra Mikolascha, w której pracował Łukasiewicz w marcu 1853 roku. Jeszcze w tym samym roku, 31 lipca, jako pierwszy na świecie lampami naftowymi oświetlony został lwowski szpital powszechny, kiedy to przeprowadzono pierwszą operację nocną z wykorzystaniem tychże lamp.

Lampa naftowa jako bardziej wydajna od świec i dużo tańsza w eksploatacji od olejów i oświetlenia gazowego szybko zyskała ogólne uznanie. Do powszedniego użytku weszła w latach 1860-1865.

W drugiej połowie XIX w. lampy naftowe stanowiły w wielu krajach tani i najpopularniejszy sposób oświetlenia wnętrz mieszkalnych. Wyparły je dopiero żarówki elektryczne.