25 marca – co to za święto? – CERiP Mniszki

25 marca – co to za święto?

MATKI BOSKIEJ ROZTWORNEJ, ZAGRZEWNEJ, OŻYWIAJĄCEJ, KWIETNEJ, WCIELENIA SŁOWA, CZYLI ZWIASTOWANIE PAŃSKIE

📍 Dzwony, bijące każdego dnia w południe i jeszcze dodatkowo o szóstej rano i szóstej wieczorem, na wieżach naszych kościołów, wzywały i wzywają na modlitwę Anioł Pański. Anioł Pański odmawiany jest co niedziela na Placu Świętego Piotra wraz z Papieżem, a w głęboko zakorzenionej tradycji polskiej wsi, pora ta i dźwięk dzwonów nakazywały przerwać pracę – właśnie na modlitwę.
📍 Przypomina się tu scena ze znanego obrazu Aleksandra Gierymskiego „Anioł Pański”. Przedstawia on kobiety, które przerwały pracę w polu, by odmówić modlitwę. Dzieło to, pełne realizmu, jest swoistym dokumentem epoki, a sam artysta często mawiał: „ja nie mam żadnych innych pretensji artystycznych, prócz odzwierciedlenia istotnego, realnego życia – w jakiejkolwiek by ono było formie z możliwą, największą dokładnością” (za: http://niezlasztuka.net/…/aleksander-gierymski-kaplan…).

Aleksander Gierymski, Anioł Pański. 1890, Muzeum Narodowe w Warszawie

Modlitwa Anioł Pański i dźwięk dzwonów przypominać mają właśnie dzisiejsze święto – Zwiastowania Pańskiego, w polskiej tradycji ludowej nazywanego bardzo różnie – świętem Matki Boskiej Roztwornej – Matki, która otwiera i budzi ziemię na przyjęcie nowego ziarna; Matki Boskiej Zagrzewnej, która ogrzewa ziemię i nakazuje słońcu by świeciło dłużej i mocniej; Matki Boskiej Kwietnej lub Ożywiającej, a czasem nawet Matki Boskiej Strumiennej – bo od tego dnia puszczają lody, z wiosną ruszają strumienie i rzeki , budzi się w nich życie.
📍 Na święto Matki Boskiej Zagrzewnej powinny też już wrócić z ciepłych krajów bociany, oczekiwane zwiastuny wiosny i powracającego życia, symbole szczęścia i płodności, lubiane i pożyteczne, oczyszczające przecież pola z robaków, drobnych płazów i gadów. Przylatujące ptaki wypatrywano w każdej miejscowości i starano się je zachęcić do pozostania. W tym celu na dachach domów, wysokich drzewach, stodołach, zakładano np. stare koła od wozu i wkładano tam prócz słomy i patyków często także różne błyskotki. Na Kurpiach i Podlasiu w święto Matki Boskiej Roztwornej gospodynie wypiekały tego dnia nawet specjalne ciasto busłowe (bocianie) łapy, w kształcie ptasich łap.
„Na Zwiastowanie bocian na gnieździe stanie” – powtarzano kiedyś.
📍 To wiosenne wypatrywanie bocianów wspaniale przedstawia inny, podobny ujęciem do tego co zaobserwowaliśmy u Gierymskiego obraz „Bociany” Józefa Chełmońskiego. Pełne radości i nadziei twarze, zapewne ojca i syna, pracujących przy wiosennej orce, oddają doskonale atmosferę tych opisywanych wydarzeń.

Józef Chełmoński, Bociany. 1900, Muzeum Narodowe w Warszawie

📍 Na święto Matki Boskiej Kwietnej nabrzmiewały też już pąki drzew, wiadomo było, że niedługo pokażą się nam liście, wschodzić zaczną zboża, a Matka Boża patronować będzie dobrym płodom. Z tym wiązał się też zwyczaj rozwiązywania w niektórych rejonach Polski snopów w stodołach.📍 „Na Matkę Boską Roztworną rzuca jaskółka swoją topiel jeziorną” – mówi zapomniane już przysłowie. Wierzono bowiem, że jaskółki, które jak kiedyś przypuszczano zimują w błocie, od tego dnia mogą już wyfrunąć i ogrzać się w słońcu. Pomagała im w tym oczywiście Matka Boża, dlatego też często, w rzeźbie ludowej przedstawiana jest z kluczami, bo otwiera ziemię.
📍 Święto Matki Bożej Ożywiającej pozwalało też już (mimo trwającego jeszcze Wielkiego Postu) pomyśleć o Wielkanocy. „Jakie Zwiastowanie, takie Zmartwychwstanie” – mówiono.
📍 Inne przysłowia związane z tym świętem to:
„Kiedy dzień Zwiastowania Panny Maryi piękny i jasny, pospolicie znaczy i dobry rok”
„Na Zwiastowanie, kiedy mgła w zaranie, chociaż słonko jasno chodzi, znak niechybnej to powodzi”
„Na Zwiastowanie i robaczek i żmija z ziemi zmartwychwstaje”
„Na Zwiastowanie próżne bydlę już się w polu używi”
„Na Zwiastowanie przybywa bocian i kania”

👉 JK 2020, na podstawie, m.in.:
Barbara Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, MUZA SA, Warszawa 2009
Ewa Ferenc-Szydełkowa, Rok kościelny a polskie tradycje, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1988

FACEBOOK
YOUTUBE