Jak i po co koniowi w zęby zaglądać? (według międzywojennej literatury fachowej)
W jakim celu zaglądamy do pyska?
Otwieramy pysk konia w celu określenia wieku konia po zębach, obejrzenia zębów, języka i jamy pyskowej.
Na co trzeba zwrócić uwagę?
Oglądamy zęby sieczne, czy są normalne, czy nie ma zębów wilczych (dodatkowych), które często przeszkadzają w przyjmowaniu pokarmów i kaleczą jamę pyskową; należy sprawdzić wielkość zębów siecznych; zbyt długie zęby sieczne świadczą o nieścieraniu się zębów i zwykle bywają u koni starych. Różnica w wielkości zębów siecznych górnej i dolnej szczęki bywa u koni łykawych.
Jak zajrzeć do pyska bez obaw?
Aby obejrzeć język, wkładamy w pysk palce, chwytamy język i wyciągamy go na bok; możemy się wówczas przekonać, czy język nie jest pokaleczony (co bywa przy wadliwie startych zębach trzonowych), czy naderwany. Dla ułatwienia obejrzenia jamy pyskowej posiłkujemy się tzw. kratką.
Jak określić wiek konia?
Przy oglądaniu zwierząt i ocenie ich zdrowia itd. często zachodzi potrzeba określenia ich wieku, zwłaszcza koni i bydła. Uskuteczniamy to na podstawie ich uzębienia.
Wiek konia określamy po zębach siecznych; zębów trzonowych nie bierze się pod uwagę. Ząb sieczny na górnej powierzchni posiada wklęśnięcie (dołek), które nazywamy rejestrem.
W zębach siecznych szczęki dolnej rejestry głębokie są na 6 milimetrów,
a w górnych siekaczach głębokość rejestru wynosi 12 milimetrów.
W ciągu roku koń ściera ząb mniej więcej na 2 milimetry.
Zęby mleczne u koni mają koronę zęba rozszerzoną w kształcie łopatki
i wyraźnie zarysowaną szyjkę, którą widzimy nad samymi dziąsłami; kolor zęba biały. Stały ząb konia ma kształt klina bez wyraźnej szyjki, barwa zęba żółta.
Zęby sieczne koni nazywamy: dwa środkowe — cęgami, dwa zęby po obu stronach cęgów — średniakami i dwa boczne zęby — okrajkami.
Co robić, gdy zauważymy coś niepokojącego, np. wadliwe ścieranie zębów trzonowych?
Zęby trzonowe konia są normalnie ustawione swymi trącymi powierzchniami nieco ukośnie. Przy wadliwym ich ścieraniu, t. j. niezupełnym, nie obejmującym całej powierzchni trącej, powstają z czasem na zębach górnej szczęki po stronie zewnętrznej, a w dolnej — po stronie wewnętrznej, haczykowate, boleśnie kłujące występy – (…) błona śluzowa wewnętrznej ściany policzków i języka ulega bolesnym zranieniom i opuchnięciom. Należy usunąć więc jak najprędzej przyczynę, a więc ostre krawędzie zębów, czyli trzeba je zraszplować.
Technika raszplowania zębów jest następująca: konia ustawić zadem w kącie między dwiema ścianami, by nie mógł się cofać. Zasunąć pomiędzy szczęki kratkę i oprzeć ją możliwie głęboko ku tyłowi, na obu bezzębnych miejscach szczęk.
Jeden z pomocników, stojący po prawej stronie konia, przytrzymuje lewą ręką jednocześnie bok kantara (pasek otaczający wokoło nos konia) czterymi zgiętymi w pięść palcami i kratkę, dociągając ją ku tyłowi haczykowato zgiętym dużym palcem, a prawą — przytrzymuje i odciąga na swą stronę, tj. prawą i nieco ku tyłowi, język konia. Drugi pomocnik, stojący z lewej strony konia, prawą ręką przytrzymuje w ten sam sposób kantar i kratkę, a lewą — ciśnie pod szczęką łeb konia ku górze.
Wówczas wsuwa się raszplę pomiędzy zęby i ściera wewnętrzną stronę lewych dolnych zębów. Przy ścieraniu górnych lewych zębów pomocnik, stojący po lewej stronie, zamiast cisnąć pod szczęką łeb do góry, ściąga go teraz lewą ręką, opartą na górnej części nosa konia, ku dołowi. W ten sam sposób raszpluje się i prawą stronę dolnych i górnych zębów, z tą różnicą, że pomocnicy wykonują swe czynności odwrotnie.
HIGJENA ZĘBÓW.
Zęby konia psują się bardzo rzadko, wobec czego nie wymagają specjalnych zabiegów, uprzedzających to cierpienie.
Anatomiczna jednak budowa szczęk konia jest stałym powodem nierównomiernego ścierania się powierzchni stykowej zębów przedtrzonowych i trzonowych i powstawania t. zw. ostrych zębów.
Są to ostre krawędzie powierzchni stykowej tych zębów, zewnętrzne – górnych, wewnętrzne – dolnych. W czasie żucia ostre, zewnętrzne krawędzie szarpią błonę śluzową policzków, wewnętrzne – języka.
Ból zmusza konia do ostrożnych poruszań szczękami i językiem, czyli do niedostatecznego żucia, co powoduje połykanie pokarmu źle rozżutego, szkodliwego dla konia.
Wobec tego należy co pewien czas badać stan zębów konia i stępiać je, jeżeli są ostre, za pomocą tarnika.
OKŁADKA WPISU: fragment obrazu: Paulus Potter, A Ferrier’s Shop, 1648, olej na desce, Widener Collection
ŹRÓDŁA TEKSTÓW I ILUSTRACJI:
L. Dobrzański, J. Urbański, Podręcznik Weterynarii dla użytku hodowców, rolników oraz słuchaczów wyższych i średnich szkół rolniczych, z 223 ilustracjami w tekście, Wydawnictwo Towarz. Oświaty Rolniczej, Warszawa 1939
W. Hofman, Hipologia. Podręcznik dla oficerów kawalerji i artylerji, Tom 2, nakładem autora, Grudziądz 1932